Σύνδρομο Μάχης - Φυγής - Παγώματος

Άρθρο του εκπαιδευτή Ευάγγελου Ζορμπά, πληροφορίες www.jkd.gr

Ο φόβος (Fear) είναι ένα φυσιολογικό συναίσθημα που προστατεύει την επιβίωσή μας. Φανταστείτε σε ένα δρόμο να περνάτε απέναντι και ένα αυτοκίνητο που έχει παραβιάσει το κόκκινο να έρχεται καταπάνω σας. Αν δε φοβόσασταν και δεν τρέχατε γρήγορα στην άκρη του δρόμου θα σας χτυπούσε. Επειδή φοβάστε, τρέχετε στην άκρη του δρόμου. Ο φόβος λοιπόν είναι ένα συναίσθημα που προστατεύει την επιβίωση μας. Είναι ριζωμένος σε μια περιοχή του εγκεφάλου που ονομάζεται Αμυγδαλή (Reptilian Mind) και η οποία ενεργοποιείται όταν αντιλαμβανόμαστε κάτι αντικειμενικά επικίνδυνο για την επιβίωσή μας. Τότε η αμυγδαλή ενεργοποιείται και θέτει σε λειτουργία το σύστημα μάχης ή φυγής του οργανισμού (Fight, Flight or Freeze Syndrome) προκειμένου να ξεφύγει από τον κίνδυνο και το άτομο να επιβιώσει. Διότι όταν απειλείται η ζωή τότε τρεις λύσεις υπάρχουν :

α) Να παλέψει κανείς για να σωθεί δίνοντας μάχη (Fight) (πχ. με ένα ληστή που έρχεται να σε κλέψει και απειλεί τη ζωή σου).

β) Να τρέξεις να σωθείς δηλαδή να επιλέξεις τη φυγή (Flight) από το ερέθισμα που απειλεί τη ζωή σου.

γ) Μια τρίτη αντίδραση στο φόβο είναι το πάγωμα (Freeze) όπου το άτομο ακινητοποιείται και λιποθυμά χάνοντας τις αισθήσεις του.

Ο φόβος (Fear) είναι μια αντίδραση απέναντι σε ένα ερέθισμα αντικειμενικά απειλητικό για τη ζωή. Οι φοβίες (Phobia), από την άλλη, είναι αντιδράσεις παθολογικού φόβου απέναντι σε ερεθίσματα που δεν είναι αντικειμενικά επικίνδυνα. Έχουν όμως συνδεθεί με αντίδραση φόβου στο άτομο. (πχ. υψοφοβία, αγοραφοβία, φοβίες για τον τραυματισμό, φοβία για την θέα του αίματος. κτλ.).

Το σύνδρομο μάχης ή φυγής του οργανισμού (Fight, Flight or Freeze Syndrome) είναι μια ψυχολογική αντίδραση προερχόμενη απο τις ανάγκες επιβίωσης των πρωτόγονων ανθρώπων, οι οποίοι ζούσαν καθημερινά με τον κίνδυνο και το άγχος της επιβίωσης.

Το συγκεκριμμένο σύνδρομο αναφέρεται σε μια ψυχολογική αντίδραση που λαμβάνει χώρα στη παρουσία ενός πράγματος ή συμβάντος που είναι τρομακτικό, είτε διανοητικά ή σωματικά. Το σύνδρομο περιγράφτηκε για πρώτη φορά το 1920 από τον Αμερικανό φυσιολόγο Walter Cannon. Ο Cannon συνειδητοποίησε ότι μια αλυσίδα αντιδράσεων συμβαίνουν γρήγορα στο εσωτερικό του σώματος και κινητοποιούνται συγκεκριμένοι πόροι με αποστολή την αντιμετώπιση των απειλητικών συνθηκών.

Όταν είμαστε αγχωμένοι νιώθουμε φόβο και ένταση, κάνουμε ανήσυχες σκέψεις και πιθανόν να έχουμε και σωματικά συμπτώματα: ταχυπαλμία, σφίξιμο στο στήθος, πονοκέφαλο, ναυτία, γρήγορη αναπνοή κ.α. Τα σωματικά συμπτώματα αυτά προκαλούνται από τον ακόλουθο μηχανισμό: ο εγκέφαλος μας διαρκώς εκτιμά εάν μία κατάσταση είναι ασφαλής ή όχι. Εάν λοιπόν ερμηνεύσουμε μία κατάσταση ως απειλητική, δημιουργούνται τρείς επιλογές: η φυγή, η μάχη ή το πάγωμα. Όταν λοιπόν ο εγκέφαλος μας αποφασίζει να δραστηριοποιηθεί απέναντι στην απειλή, είτε με τη μάχη είτε με τη φυγή, το συμπαθητικό νευρικό σύστημα (Sympathetic Nervous System) δημιουργεί αλλαγές στη φυσιολογία μας προκειμένου να υποστηρίξει αυτή την υπερδιέγερση στην οποία βρισκόμαστε (όπως για παράδειγμα ρηχή ή γρήγορη αναπνοή ή ταχυπαλμία).

Στην απόκριση σε οξύ στρες, το συμπαθητικό νευρικό σύστημα του σώματος ενεργοποιείται λόγω της ξαφνικής απελευθέρωση ορμονών. Διεγείρονται τα επινεφρίδια προκαλώντας την απελευθέρωση κατεχολαμινών, στις οποίες ανήκει η αδρεναλίνη και η νοραδρεναλίνη. Η ποικιλία των αντιδράσεων που προκαλεί η αδρεναλίνη αποβλέπει στην αντιμετώπιση ενός εχθρού ή μιας απειλής. Για παράδειγμα, με τη μυδρίαση οξύνεται η όραση στο σκότος και περιορίζεται η πλευρική όραση (εστίαση στον εχθρό), ενώ η ανόρθωση των τριχών αυξάνει την ευαισθησία σε δονήσεις και  τον όγκο του σώματος (στα ζώα) με την ελπίδα ότι θα φοβηθεί ο εχθρός. 

Σε διανοητικό επίπεδο, η αδρεναλίνη περιορίζει τον ορθολογικό τρόπο σκέψης, επιτρέποντας έτσι την εκδήλωση περισσοτέρων πρωτόγονων αντιδράσεων, αφού κατά την αντίδραση μάχης ή φυγής υπάρχει συνήθως περισσότερη ανάγκη δράσης παρά σκέψης.

Αναλυτικότερα η ανωτέρω κατάσταση οδηγεί σε αύξηση του καρδιακού ρυθμού, της αρτηριακής πίεσης και του ρυθμού αναπνοής. Αυτές οι αλλαγές συμβαίνουν λόγω της ενεργοποίησης υποδοχέων που βρίσκονται:
α) σε αιμοφόρα αγγεία, προκαλώντας συστολή σε αυτά, με αποτέλεσμα η αρτηριακή πίεση να αυξάνεται και
β) στην καρδιά, όπου προκαλούν επιτάχυνση της λειτουργίας της και παραγωγή αισθήματος δυνατού κτυπήματος στο στήθος, γνωστό ως ταχυπαλμία.

Επίσης, ενεργοποίηση υποδοχέων στο δέρμα προκαλεί ανόρθωση τριχών (ανατριχίλα), ενώ ενεργοποίηση υποδοχέων στα σπλάχνα, προκαλεί τα ανησυχητικά γαστρικά συναισθήματα που όλοι αντιλαμβανόμαστε ως στρες (Stress). Αυτές οι αλλαγές συμβαίνουν για να μας προετοιμάσουν να δώσουμε μάχη ή να τραπούμε σε φυγή και να συγκεντρώσουμε το αίμα στα όργανα ζωτικής σημασίας δηλαδή στους μυς και στον εγκέφαλο. Μετά την απειλή, το σώμα χρειάζεται περίπου 20 έως 60 λεπτά για να επιστρέψει στα προ-διέγερσης επίπεδα.

Ο καρδιακός ρυθμός είναι υπεύθυνος για την απόδοση της σωματικής κινητικότητας! Σε κατάσταση καρδιακής ηρεμίας (60-80 bpm) ο άνθρωπος έχει Λεπτές Κινητικές Δεξιότητες (Fine Motor Skills) και Σύνθετες Κινητικές Δεξιότητες (Complex Motor Skills)!

Σε κατάσταση άνω των 115 bpm φθίνουν οι Λεπτές Κινητικές Δεξιότητες.

Σε κατάσταση άνω των 145 bpm φθίνουν οι Σύνθετες Κινητικές Δεξιότητες.

Σε κατάσταση άνω των 175 bpm ενεργοποιούνται οι Αδρές Κινητικές Δεξιότητες (Gross Motor Skills) ο εγκέφαλος συνήθως καταφεύγει σε 4 γενικές κινήσεις όπου είναι εξοικειωμένος και ενεργοποιείται ο μηχανισμός μάχης ή φυγής του οργανισμού (Fight, Flight or Freeze Syndrome).

Η ιδανική κατάσταση για μαχητική απόδοση σε καταστάσεις επιβίωσης είναι 115-145 bpm!

Η Ακαδημία Μαχητικής Τεχνολογίας Jeet Kune Do βρίσκεται στην Αθήνα, στην διεύθυνση: Δήλου 9, (κάθετα στην Φορμίωνος, σύνορα Βύρωνα-Καισαριανής).  

Εύκολη πρόσβαση από το κέντρο της Αθήνας με το λεωφορείο 732 (Αγ. Φανούριος - Ακαδημία - Ζωοδ. Πηγή) (στάση 9η Φορμίωνος).

Επίσης πρόσβαση με την τοπική Δημοτική Συγκοινωνία του Δήμου Βύρωνα με το λεωφορείο 10 (Καρέας - Ντάνκαν) και το λεωφορείο 20 (Κουταλάς - Αγ. Λάζαρος) (στάση Φωκαίας). 

Για οδηγίες πως να έρθετε μπορείτε να χρησιμοποιήσετε τον Google Χάρτη της Ακαδημίας.

Επίσημη ιστοσελίδα της Ακαδημίας: http://www.jkd.gr

Πληροφορίες για ιδιαίτερα μαθήματα: http://www.jkd.gr/privatelessons.html

Facebook: https://www.facebook.com/jkd.gr

Το παρόν άρθρο αποτελεί αντικείμενο πνευματικής ιδιοκτησίας και διέπεται από τις εθνικές και διεθνείς διατάξεις περί Πνευματικής Ιδιοκτησίας. Συνεπώς, απαγορεύεται ρητά η αναδημοσίευση, αντιγραφή, μετάφραση και τροποποίηση με οποιονδήποτε τρόπο, τμηματικά ή περιληπτικά χωρίς τη ρητή προηγούμενη έγγραφη συναίνεση του αρθρογράφου!